سازمان بین المللی غیردولتی شفافیت بین المللی نتایج شاخص ادراک فساد در سال 2022 را اعلام کرد. کشورمان با 31 امتیاز در بین 180 ایالت خود در جایگاه 126 قرار گرفت و با افزایش سه امتیازی توانست جایگاه خود را 14 خط ارتقا دهد (در سال 2021 – رتبه 140). ازبکستان به عنوان کشوری که نرخ رشد را در این شاخص طی شش سال گذشته نشان می‌دهد، در تعدادی از کشورهای اروپای شرقی و منطقه آسیای مرکزی که به طور سیستماتیک اصلاحات ضد فساد را اجرا می‌کنند، مورد توجه قرار گرفته است. چنین رشدی نتیجه مثبت کار در زمینه مبارزه با فساد است.

با وجود این، برای ارتقای جایگاه خود در رتبه‌بندی و به طور کلی ریشه‌کنی فساد در جامعه، باید سرعت بخشیدن به کار برای ساده‌سازی لابی‌گری، انحصار و تضاد منافع، از بین بردن رذایلی مانند خویشاوندی، غنی‌سازی غیرقانونی، سوء استفاده از قدرت و طرفداری
نظر کارشناسان چیست؟

گریگوری ماشانوف، یکی از نویسندگان گزارش ارزیابی اجرای کنوانسیون سازمان ملل متحد علیه فساد در ازبکستان خاطرنشان می کند: «رهبری ازبکستان به طور مداوم اصلاحات را برای مبارزه با فساد ادامه می دهد. اگرچه مشکلاتی وجود دارد، اما دولت تعدادی از اقدامات را برای دیجیتالی کردن خدمات عمومی، بهبود روش‌های صدور مجوز، ساده‌سازی قوانین و رویه‌ها برای مبارزه با فساد داخلی انجام داده است.»

در حال حاضر هیچ دولتی عاری از فساد نیست. و اگر با آن مبارزه نکنید، ناگزیر به عواقب وحشتناکی منجر خواهد شد. برنامه توسعه سازمان ملل متحد تاکید می کند که اقتصاد جهان به دلیل این پدیده سالانه 2.6 تریلیون دلار ضرر می کند و تنها مبارزه مشترک با این شر که به خطرناک ترین دشمن توسعه جامعه تبدیل شده است می تواند تأثیرگذار باشد.

هیچ دولتی نمی تواند به ریشه کنی خود ببالد. حتی کشورهای پیشرفته اروپا نیز به طور کامل از شر آن خلاص نشده اند.
همانطور که در گزارش مشترکی که توسط آژانس مبارزه با فساد اروپا و اداره دادگستری اتحادیه اروپا تهیه شده است، وضعیت فساد در کشورهای اتحادیه اروپا نگران کننده است. اگر قبلا حجم وجوه دزدیده شده از صندوق های اروپایی به میلیون ها یورو می رسید، اکنون این رقم به میلیاردها محاسبه می شود. کشورهای اتحادیه اروپا سالانه 323 میلیارد یورو را دقیقاً به دلیل فساد از دست می دهند.

وضعیت فساد در جهان ایجاب می کند که دولت ها مبارزه سازش ناپذیری را علیه این شر انجام دهند. این مشکل و پیامدهای آن منجر به ناکارآمدی و سقوط اقتصاد می شود. بنابراین اولویت تقویت ظرفیت دادگاه، سارنوالی و نهادهای مجری قانون در زمینه مبارزه با فساد اداری، بهبود مکانیسم های قانونی حوزه، همکاری فعال با سازمان های ملی حقوق بشر و نهادهای جامعه مدنی است.

فساد دشمن اقتصاد بازار، مانعی بی‌رحم برای توسعه تجارت، سرمایه‌گذاری، همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه بین دولت‌ها است. به نظر می رسد دلیل کاهش سرمایه گذاری خارجی در کشورهای با فساد مالی بالا را نیز باید در این رذیله خطرناک جستجو کرد. مشکل عمیق تر می شود، مناطق پوشش و مقیاس این “بیماری” نیز در حال گسترش است، سطح آن در حال افزایش است – این سوال حاد “چه باید کرد؟” مطرح می شود.

رشوه خواری از هر جهت مانع توسعه جامعه، به ویژه، روند نوسازی و نوسازی دموکراتیک می شود. فساد اولاً منجر به بی عدالتی، نابرابری و نارضایتی مردم جامعه می شود و این نمی تواند بر نتایج اصلاحات در همه زمینه ها تأثیر منفی نداشته باشد. ثانیاً فقدان شعور حقوقی و فرهنگ حقوقی در بین شهروندان، ناتوانی در حفظ حقوق خود، خطر نقض معیار عدالت را در جامعه افزایش می دهد. ثالثاً، اگرچه نهادهای سیاسی و سازمان های عمومی از نظر رسمی شبیه معیارهای دموکراتیک و مدل های غربی هستند، اما در واقع از مقتضیات زمان عقب مانده اند و چنین فقدانی مانع پیشرفت می شود.

پیچیدگی مقابله با رشوه همچنین در این واقعیت است که با آگاهی و جهان بینی انسان مرتبط است. ما هنوز یک سیستم سلسله مراتبی از بالا به پایین مشابه چین و سنگاپور را به طور کامل پیاده سازی نکرده ایم. و این روند طبیعی را نمی توان کند کرد.

ارتکاب جرایم مربوط به ارتشاء، سوء استفاده از قدرت توسط کارمندان دولت، باعث کاهش اقتدار دولت و آسیب رساندن به سیستم های سیاسی، اقتصادی، حقوقی دولت می شود. به عبارت دیگر، فساد در دولت منجر به بحران اقتصادی و معنوی، کاهش نفوذ آن در عرصه بین‌المللی می‌شود.

در ازبکستان، در سال های اخیر، مبارزه با فساد به رتبه سیاست دولتی ارتقا یافته است. شاخص باز بودن با هدف ارزیابی کارایی و اثربخشی شفافیت کار ارگان ها و سازمان های دولتی معرفی شده است. توجه جدی به بهبود مبانی قانونی حوزه می شود. این کشور پیش نویس هایی از 24 قانون قانونی را تهیه کرده است که برای بهبود اثربخشی مبارزه با فساد طراحی شده است. قانون جمهوری ازبکستان “در مورد مبارزه با فساد” تصویب شد. به ابتکار رئیس جمهور، سیستم دولت الکترونیکی به طور گسترده استفاده می شود.

معرفی و استفاده گسترده از فرصت ها موثرترین وسیله است. کشورهایی مانند آمریکا، بریتانیا، سوئد، سنگاپور، نروژ، کره جنوبی دقیقاً با ایجاد چنین سیستمی به نتایج بالایی در مبارزه با فساد دست یافته اند. بر اساس تجربه این کشورها می توان نتیجه گرفت که اجرای آن کمک شایانی به تضمین باز بودن فعالیت های دستگاه های مدیریت دولتی خواهد کرد.

در کنار این، اثربخشی مبارزه با فساد به رشد آگاهی حقوقی و فرهنگ حقوقی بستگی دارد.
فصل سوم قانون جمهوری ازبکستان “در مورد مبارزه با فساد” با عنوان “بهبود آگاهی حقوقی و فرهنگ حقوقی در زمینه مبارزه با فساد” است. این وظایف اولویت را ترسیم می کند: افزایش آگاهی حقوقی و فرهنگ حقوقی مردم، شکل گیری نگرش عدم تحمل نسبت به فساد در جامعه. ارتقاء سواد حقوقی کارکنان ارگانهای دولتی و سایر سازمانها؛ آموزش و آموزش در زمینه مبارزه با فساد در مؤسسات آموزشی.

اخیراً تغییرات مثبتی در مبارزه با فساد در سیستم آموزش عالی رخ داده است. عوامل مهم در این امر اقداماتی چون ساماندهی از سال 1397، پذیرش در موسسات آموزش عالی در فضای شفاف و بر اساس انصاف، انتقال فرآیند آموزشی به سیستم پودمانی اعتباری و افزایش حقوق و دستمزدها بود. از اساتید و معلمان

به عنوان معلم و دانشمندی که سال هاست در سیستم آموزش عالی فعالیت می کنم، می خواهم بگویم که اهمیت آموزش در مبارزه با فساد ارتباط تنگاتنگی با لزوم شکل گیری جایگاه مدنی در بین نسل جوان در برابر این شر دارد. . ما باید این ایده را منتقل کنیم که فساد و رشوه بدترین رذایل جامعه است. اکنون در ذهن جوانان این مفهوم شکل گرفته است که نمی توان رشوه و اخاذی را در جامعه شکست داد. اگر این را تغییر ندهیم، اگر کار آموزشی و تبیینی گسترده ای انجام ندهیم که فساد منجر به فروپاشی جامعه و عقب ماندگی اقتصاد می شود، رسیدن به هدف دشوار خواهد بود.

ما موظفیم این ایده را به آگاهی جوانان برسانیم که رستگاری در علم و آموزش است، این آنها هستند که به کارهای خوب دعوت می کنند و آنها را از کارهای بد محافظت می کنند. همچنین لازم است اقداماتی برای آموزش با کیفیت در تمام مراحل علوم اجتماعی شناسایی شود که به شکل گیری جهان بینی جوانان کمک می کند. این رویکرد یکی از عوامل مهم در مبارزه با فساد است. این علوم اجتماعی است که بهترین وسیله تربیت ذهنی و روحی جوانان است.

تا زمانی که با بی تفاوتی به رذیله ای که مانع توسعه هر کشوری می شود و آن را به سقوط می کشاند نگاه کنیم، نمی توانیم کاملاً خود را از آن رها کنیم. بنابراین، اول از همه، هر یک از ما باید تغییر کنیم. تنها در این صورت می توان به نتایج دست یافت.

گفورجان محمداف،
رئیس دانشگاه دولتی آموزشی چیرچیک، دانشمند ارجمند جمهوری ازبکستان.